Eerst iets over ons geheugen…

Een van de eerste dingen die we herkennen aan dementie (of meer specifiek: De ziekte van Alzheimer) is het geheugenverlies. De persoon met dementie is niet meer in staat herinneringen op te slaan. Althans niet meer in het lange termijn geheugen. Herinneringen blijven maar een tiental seconden bestaan. Daarna verdwijnt de herinnering weer.

Het opslaan van informatie begint bij de zintuigen: horen, ruiken, voelen, zien en proeven. Die ‘cocktail’ aan prikkels wordt geregistreerd en gaat door naar het Korte Termijn Geheugen. Zo kun je bijvoorbeeld even snel een telefoonnummer onthouden, of een boodschap. Of herinneren waar je auto geparkeerd staat.
In het Lange Termijn Geheugen worden feiten, gebeurtenissen en hoe je iets moet doen opgeslagen.

Er is nog veel niet bekend hoe het geheugen precies werkt. Wat men weet is dat informatie die goed wordt opgenomen (ben je aandachtig, luister je goed, word je niet afgeleid) wordt gekoppeld aan bestaande informatie.
Je onthoudt dingen doordat er allerlei verbanden (verbindingen) worden gelegd (ook met bestaande informatie). Herinneringen zitten op heel veel plaatsen in je hersenen. Wanneer je je iets wilt herinneren spreek je dus heel veel hersencellen aan. Door die verbindingen kan het bijvoorbeeld zijn dat een bepaalde geur je doet herinneren aan iets uit je jeugd. Of dat je je een leuke zomer herinnert bij het horen van een liedje.

Wist je dat aangrijpende, heftige of spannende gebeurtenissen heel stevig worden ‘weggeschreven’ in het Lange Termijn Geheugen? Daardoor herinneren mensen met dementie vaak nog wel hun trouwdag, of het overlijden van een dierbare of de oorlog. Je weet misschien niet meer wat je twee geleden voor kleding aan had, maar wat je op je trouwdag voor kleding aan had weet je nog heel goed.

Als een filmrol

Je zou ons geheugen kunnen zien als zo’n ouderwetse filmrol. De film van ons leven wordt steeds langer, met steeds meer plaatjes, gebeurtenissen, momenten enzovoort. Bij dementie zien we dat al die herinneringen in omgekeerde volgorde verdwijnen. Alsof de laatste opgenomen beelden van de filmrol vallen. Uiteindelijk rolt de film steeds verder af en gaan steeds meer herinneringen verloren.
Herinneringen van vorige week, vorig jaar, de laatste tien jaar, tot je leeft in de wereld alsof je een kleine jongen of meisje bent, je ouders nog leven.
Het zijn niet alleen de herinneringen die verdwijnen, het zijn ook alle handelingen die wij nu vaak zo gedachteloos verrichten. Wanneer je je niet meer herinnert hoe je je moet aankleden, je moet wassen, naar het toilet gaan worden deze handelingen steeds moeizamer.

Herinneren voor de ander

Een van de dingen die zo belangrijk zijn is blijven luisteren naar het verhaal. De verhalen die de naaste met dementie verteld, soms wel 20 keer per dag. Blijf luisteren naar deze verhalen, want op het moment dat de persoon met dementie deze verhalen zelf niet meer vertelt, kun jij ze aan hem teruggeven.

En dan zijn is er nog herinneren in het Hier en Nu. Het maken van nieuwe herinneringen, zelfs als ze niet lang meer beklijven, bij de mens met dementie.

En als thuis wonen niet meer gaat? Juist dan zijn die herinneringen zo belangrijk! Want niet alleen de naaste met dementie mag worden geholpen met herinneren, ook de zorg zouden we daarin mee moeten nemen.
Het levensverhaal geeft belangrijke aanknopingspunten.
Maar ook simpele oplossingen bieden handvatten voor de zorg: een aantal lijstjes met daarin foto’s, tekeningen of knipsels van belangrijke levensgebeurtenissen of persoonskenmerken.
Een collage van kleine kaartjes waarop de partners, alle kinderen, kleinkinderen en misschien zelfs achterkleinkinderen, vrienden, kennissen, hun dierbaarste herinnering aan de persoon met dementie opschrijven.
Fijn om op basis daarvan gesprekken te kunnen voeren of misschien herinneringen op te halen.

Herinneren voor jou

Herinneringen zijn als dode sterren…
Het licht van sterren bereikt ons immers pas na duizenden jaren en op een moment dat de ster zelf al uitgedoofd is.
En juist in die herinneringen kunnen we zoveel troost vinden.

We kunnen soms zo blijven steken wat had kunnen zijn. Terwijl vooral de herinneringen aan hoe het leven was, samen met jouw naaste met dementie, troostend kunnen zijn. Ook al is het moeilijk en misschien zelfs pijnlijk om aan die herinneringen ruimte te geven.

Schrijf de herinneringen op, voor later, voor de kinderen of kleinkinderen. Hou een dagboekje bij. Doe dat samen of alleen.

Hou een dagboekje bij waarin je elke dag iets schrijft. En als dat niet lukt dan toch enkele woorden wat er fijn of goed was aan die dag.